Ελύσια Αθάνατου: Έτσι ενώνεται η τέχνη, η φύση με τη ψυχή (ΦΩΤΟΣ)
Ελύσια Αθάνατου: Γεννήθηκε στην Αγγλία το 1981 και μεγάλωσε στην Κύπρο μέχρι τα 18 της. Αρχικά πήγα για σπουδές τέχνης στο Λονδίνο στο Chelsea College of Fine Arts για Foundation και μετά στο Middlesex University όπου άρχισε το ΒΑ στις Εφαρμοσμένες Τέχνες. Από τις σπάνιες «συναντήσεις» στα ΜΜΕ, η ίδια ξετυλίγει το κουβάρι της ζωής της για τα όσα έζησε μέσα από την τέχνη.
Είχα την εντύπωση ότι στην Ιταλία ήσουν για αρκετό μάλιστα διάστημα;
Nαι. Με ανάγκη από διαφορετικό τρόπο αντιμετώπισης της τέχνης και μαγεμένη από την Ιταλική κουλτούρα, όντως διέκοψα το πρόγραμμα σπουδών στην Αγγλία και άρχισα σπουδές Γλυπτικής στην Σχολή Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας. Τελειώνοντας πήγα στην Κινα με υποτροφία, στο Sanbao Ceramic Art Institute (International Residency Center), Jingdezhen, όπου ήρθα σε επαφή, για πρώτη φορά, με την πορσελάνη. Στην επιστροφή μου στην Ιταλία, συνέχισα το κεφάλαιο σπουδών της κεραμικής τέχνης στην Φαένζα, στο Istituto d’Arte di Ceramica Ballardini.
Και ακολουθεί μια σειρά από εκθέσεις…
Η σταδιοδρομία μου συμπεριλαμβάνει τόσο ατομικές και όσο και ομαδικές εκθέσεις στην Ιταλία, Κύπρο, Δανία, Εσθονία, Φιλανδία και Νορβηγία. Συμμετοχή σε Βιεννάλε: Λάρνακας, Κορέας, Φαένζας, Celle Ligure, Βορνχόλμ, κερδίζοντας διάφορα βραβεία, και σε Διεθνή προγράμματα φιλοξενίας και Συμποσίων στην Δανία, Εσθονία, Φιλανδία, Νορβηγία και Κίνα. Υπάρχουν έργα μου σε συλλογές Μουσείων Σύγχρονης Τέχνης στην Κορέα, Εσθονία και Κύπρο. Τώρα δουλεύω σαν καλλιτέχνης μεταξύ της Ιταλίας και της Κύπρου.
Πως προέκυψε η αγάπη για την κεραμική και πως έγινε επάγγελμα;
Η κεραμική μπήκε στην ζωή μου πριν από 15 χρόνια μετά από τις σπουδές μου (Γλυπτικής). Ήθελα απλά να δουλέψω με την πορσελάνη γιατί με έμπλεε το παιχνίδι που έχει το φως με την διαφάνεια της. Έτσι κατέληξα στην Κίνα όπου έκανα βουτιά στα βαθιά. Εκεί μου ανοίχτηκε ένας ολόκληρος κόσμος γιατί πλέων κατάλαβα ότι το υλικό σου δεν είναι απλά ο πηλός, αλλά όλα τα φυσικά στοιχεία (χώμα, νερό, φωτιά και αέρας) και εσύ γίνεσαι αλχημιστής που μεταμορφώνει τον πηλό από την μία μορφή στην άλλη χρησιμοποιώντας τα στοιχεία σαν εργαλεία.
Από πάντα χρησιμοποιούσα τα χέρια μου και ολόκληρο το κορμί μου για την δημιουργία έργων τέχνης και δεν έβλεπα διαφορά μεταξύ της γλυπτικής και της κεραμικής. Δεν καταλάβαινα γιατί τα χώριζαν σε διαφορετικές κατηγορίες! Νόμιζα απλά ότι είναι ακόμη ένα άλλο μέσων με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Μέσα στα χρόνια συνειδητοποίησα πως η διαφορά βρίσκετε στην οπτική γωνιά και της προοπτική που ακολουθείς καθώς δουλεύεις.
Η κεραμική σε απορροφά προς τα μέσα, προς το κέντρο. Είναι τόσο ευρύς σαν υλικό που σε αναγκάζει να επιλέγεις δρόμους όλο και πιο συγκεκριμένους για να μπορέσεις να φτάσεις στον προορισμό σου, σαν να κάνεις zoom.
Η γλυπτική αντιθέτως έχει οπτική ευρείας γωνίας. Πλήρες ελευθερία στο πως να κινηθείς. Δεν υπάρχει το λάθος στην γλυπτική. Εγώ τα δουλεύω σαν ένα, μαζί. Σημαντικό για εμένα να γίνει το όραμα πραγματικότητα.
Πως έγινε επάγγελμα;
Με πείσμα! Η τέχνη είναι η ζωή μου. Είναι τρόπος ζωής και ώθησης του μυαλό, σώματος και πνεύματος για την απελευθέρωση και την ανύψωση αισθημάτων! Είναι τρόπος αυτογνωσίας και είναι έκφραση της ύπαρξης.
Τι σημαίνει για εσάς επάγγελμα; Δεν είναι να βγάζεις τα προς το ζην σου με αυτό που κάνεις;
Στον κόσμο της τέχνης είναι πολύ δύσκολα, ειδικά στην αρχή. Εγώ το παλεύω καθημερινώς. Δουλεύω μέσα στο παρών. Βάζω όλη την ψυχή μου σε αυτό που κάνω και δεν παίρνω τίποτα σαν δεδομένο.
Είναι σημαντικό για εμένα να κινούμε ελεύθερα και να αφιερώνω όλο μου το χρόνο στην τέχνη έτσι εκτός από της προσωπικές μου πωλήσεις, ψάχνω για συνεργασίες με γκαλερί και οργανισμούς, στην Κύπρο και στο εξωτερικό, και ψάχνω για χρηματοδοτήσεις που να με βοηθούν οικονομικά, έτσι ώστε να ευρύνω τις γνώσεις μου και να εξελίσσομαι. Είναι μια διαδρομή που μαθαίνω δρόμο κάνοντας, προσπαθώντας να ξεπεράσω τον εαυτό μου.
Προσπαθώ να είμαι ευλύγιστη στις αποφάσεις μου, αλλά με δυνατή αίσθηση της αξίας μου.
Θα ήθελα να μπορώ να παίζω με την ζωή χωρίς ορισμούς στο τι είμαι και τί κάνω. Ακούγετε σαν ουτοπία αλλά η αλήθεια είναι ότι η ζωή ενός καλλιτέχνη είναι και ένας συνεχές αγώνας και αυτός είναι ο λόγος που χρειάζεται η αναγνώριση και η στήριξη της.
Η τέχνη έχει πολλά να προσφέρει σε μια κοινωνία βυθισμένη στην επιβίωση, αφού σαν βάση της έχει την αλήθεια, μπορεί να μεταδώσει την ελπίδα και την ευημερία.
Με πατέρα γιατρό δεν σκέφτηκες να ακολουθήσεις την ιατρική κάτι που σύνηθες στην Κύπρο τα παιδιά να ακολουθούν το επάγγελμα των γονιών τους;
Ευτυχώς έχω την τύχη και δύο μου γονείς να είναι ανοιχτόμυαλοι και φιλελεύθεροι άνθρωποι. Η μητέρα μου μεγάλωσε στην Αγγλία από γονιούς (πεινασμένους για πολιτισμό), που μετανάστεψαν στο εξωτερικό για να δημιουργήσουν μια καλύτερη ζωή. Έχει πολλή λεπτότητα η μητέρα μου και μια ιδιαίτερη ευαισθησία στην ζωή, στην Τέχνη, στην Ιστορία και στον πολιτισμό και σίγουρα αυτήν την ευαισθησία την μετέδωσε στα παιδεία της. Τα έδωσε όλα σε μας! Ο πατέρας μου ναι, είναι Ιατρός, δουλευταράς με πολλή σεβασμό στον συνάνθρωπο του.
Αν και προέρχεται από μια πατροπαράδοτη οικογένεια έχει μεγάλη αγάπη στα βιβλία και στην γνώση. Μεγάλο μέρος της ζωή του το αφιέρωσε στα σπορ, αφού στα νιάτα του ήταν επαγγελματίας ποδοσφαιριστής, έτσι, κάπως αυτή η νοοτροπία δεν κόλλησε πάνω του.
Βλέπεις, όλα αρχίζουν από την οικογένεια και είμαι τόσο τυχερή να έχω γονείς που με ενθάρρυναν από μικρή ηλικία να τα δοκιμάσω όλα. Είχα ταλέντο σε όλες τις τέχνες, ιδιαίτερος στο σπορ και ασχολούμουν και με την μουσική και τον χορό. Ήταν εμφανές λοιπών ότι η κατεύθυνση θα ήταν σφαιρικού χαρακτήρα, μεταξύ του κορμιού και του πνεύματος και όχι τετράγωνου, της επιστήμης.
Είχα από πάντα την στήριξη τους σε ότι απόφαση έχω πάρει στην ζωή μου. Πιστεύουν σε εμένα και στις ικανότητες μου και με ενθαρρύνουν πάντα να ακολουθώ την καρδιά μου.
Είμαι τόσο ευγνώμον!
Επίσης κάτι άλλο που βοήθησε, και αυτό κοινωνικό, ήταν ότι στα χρόνια μου, του λυκείου, υπήρχε το πειραματικό Ενιαίο Λύκειο με κύρια επιλογή την Τέχνη (ειδίκευση γραφικές τέχνες ή διακοσμητική), έτσι από παντού συγκεντρωθήκαμε σε αυτό το μοναδικό σχολείο, παιδιά με το κοινό ενδιαφέρων για την τέχνη, ανοίγοντας πόρτες και παράθυρα ελπίδας για το μέλλον. Πόσο σημαντικός είναι και ο ρόλος της κοινωνίας και της εκπαίδευσης;!
photo credits: Teppo Honkala
Ποιες οι διακρίσεις στο εξωτερικό;
Η διεθνές αναγνώριση είναι απαραίτητη για την σταδιοδρομία ενός καλλιτέχνη.Τα τελευταία χρόνια έχω συμμετάσχει σε διάφορα σημαντικά Μπιενάλε, παγκοσμίως. Το πρώτο στο οποίο βραβεύτηκα ήταν εδώ στην Κύπρο, στην 1η Μπιενάλε Λάρνακας το 2018 όπου πήρα το βραβείο Υπεροχής (winner of Excellency Award).
Το 2021 βραβεύτηκα τιμητικά στην 11η Διεθνής Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής Τέχνης της Κορέας, όπου τώρα βρίσκετε το έργο μου με τίτλο ‘Body of Light’ στην συλλογή του Μουσείου Gyeonggi Museum of Contemporary Ceramic Art.
Το 2023 συμμετείχα στο 62nd Premio Faenza Prize στην Ιταλία που είναι ένα από τα σημαντικότερα Διεθνή Μπιενάλε Σύγχρονης Κεραμικής Τέχνης και όπου βραβεύτηκα με το Lions Club Award. Φτάνοντας στο τελευταίο, που μόλις τώρα επέστρεψα από την Δανία όπου διακρίθηκα στην Τριενάλε του Bornholm, European Ceramic Context 2024.
Εκτός από τους διαγωνισμούς συμμετείχα και σε σημαντικά Διεθνής Συμπόσια Κεραμικής Τέχνης. Το 2021 στο 21ο International Kohila Woodfiring Symposium στην Εσθονία, όπου τώρα βρίσκετε το έργο μου με τίτλο «Cocoon» στην διεθνές συλλογή τους και το 2023 στο 1ο Διεθνής Συμπώσιο Ξυλόφουρνης πύρωσης στο KUU της Φιλανδίας.
Αυτά τα Συμπόσια είναι συνήθως μια συγκέντρωση μιας ομάδας προσκεκλημένων καλλιτεχνών, προερχόμενοι οι από όλες τις γωνιές του κόσμου, όπου για ένα χρονικό διάστημα δουλεύουν μαζί (ο καθένας την δουλειά του) στον ίδιο χώρο με αφορμή την ομαδική πύρωση ειδικών ξυλόφουρνων φούρνων και στην τελική μια ομαδική Έκθεση των έργων που βγήκαν.
Είναι σημαντικές δραστηριότητες έρχεσαι σε επαφή με άλλες κουλτούρες, όπου δημιουργούνται διασυνδέσεις και επιρροές και όπου ανοίγει πιθανότητες για μελλοντικές συνεργασίες.
Μπορείς να μου δώσεις περισσότερες πληροφορίες για το πρότζεκτ των ειδικών ξυλόφουρνων φούρνων;
Κατ’αρχήν κεραμική λέγετε η μοριακή μετάλλαξη του οργανικού πηλού σε ορυκτό αντικείμενο, περνώντας μέσα από την διαδικασία της πύρωσης. Η θερμοκρασία παίζει σημαντικό ρόλο στην κεραμική και στην κάθε θερμοκρασία ο κάθε πηλός αντιδρά διαφορετικά. Όπως ξέρουμε και στην Φυσική τα στερεά και τα υγρά είναι θέμα θερμοκρασίας. Υπάρχουν πηλοί που αντέχουν ψηλές θερμοκρασίες και υπάρχουν πηλοί που λιώνουν σε αυτές τις θερμοκρασίες.
Στην Κύπρο μας, το χώμα δεν αντέχει της ψηλές θερμοκρασίες και έτσι τα κεραμικά μας είναι πορώδες και κάπως εύθραυστα. Οι φούρνοι που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν, ήταν μεν ξυλόφουρνοι αλλά δεν έφταναν ποτέ πάνω από τους 900-1000 βαθμούς.
Το ταξίδι μου μέσα στην κεραμική με οδήγησε να ανακαλύψω φούρνους που πρωταρχικά χρησιμοποιούνταν στην Κίνα, για χιλιάδες χρόνια, μετά στην Κορέα και ακόμα πιο μετά στην Ιαπωνία. Είναι τεράστιοι φούρνοι που πυρώνονται με ξύλα, για μέρες συνεχόμενες, ίσως και βδομάδες και που φτάνουν θερμοκρασίες των 1300 και άνω βαθμών. Φυσικά όλα αυτά ήταν δυνατών γιατί είχαν ορυκτά μέσα στον πηλό τους που άντεχαν αυτές τις θερμοκρασίες και που μετατρέπονταν μέσα στο ψήσιμο, σαν την πέτρα ή σαν το γυαλί (αφού η πορσελάνη που προέρχεται από αυτές τις χώρες είναι ένα μίγμα πηλού και γυαλιού).
photo credits: AnnikaHaas
Την τώρα εποχή βρίσκουμε διαφόρων ειδών πύρωσης, με ηλεκτρικούς φούρνους, γκαζιού και με φυσική φωτιά από ξύλο. Η κάθε μέθοδος αντιδρά και φέρνει διαφορετικά αποτελέσματα, έτσι όταν ανακάλυψα αυτούς του συγκεκριμένους φούρνους και αυτές τες μεθόδους, κάτι το πρωτόγονο ενεργοποιήθηκε μέσα μου και βρήκα μια βαθιά ένωση με την φωτιά. Εδώ μπορούμε πραγματικά να χρησιμοποιήσουμε τα φυσικά στοιχεία ως εργαλεία.
photo credits: Annika Haas
Η φωτιά που δημιουργούμε με την κάψει των ξύλων στο μπροστινό μέρος του φούρνου διαπερνά διαμέσων των αντικειμένων για να βρει την έξοδο του, προς το οξυγόνο. Στην διαδρομή του αλληλοεπιδρά με τον πηλό και με τα διάφορα οξείδια και ορυκτά που βρίσκονται μέσα του. Η πύρωση αφού είναι τόσο μακράς διάρκειας δημιουργεί πολλή στάχτη και καρβουνοστάχτη και κάθε φορά που βάζω ξύλα μέσα, αυτή ξεσηκώνετε, ταξιδεύοντας με την ορμή της φωτιάς και τοποθετείται πάνω στα αντικείμενα. Σε θερμοκρασίες κλειδιά αυτές οι στάχτες λιώνουν και γίνονται γυαλί. Όλα αλληλοεπιδρούν μέσα στον φούρνο, το είδος τις ξυλείας, η ποσότητα, ο ρυθμός , η ατμόσφαιρα που δημιουργείτε καίγοντας το οξυγόνο κάθε φορά που ρίχνω ξύλα στην φωτιά.
Τα οξείδια αλλάζουν χρώματα, ο πηλός γιαλλώνετε και τόσα άλλα!
Τα κεραμικά μας βγαίνουν από αυτούς τους φούρνους με την ιστορία της πύρωσης γραμμένη πάνω τους. Η διαδικασία παίρνει σημασία και πλέων. Τα αντικείμενα σου είναι ο καμβάς και η φωτιά που δημιούργησες με την κάθε σου απόφαση και πράξη κατά τι διάρκεια της πύρωσης, ζωγραφίζει το ταξίδι της!
Αυτή η διαδικασία άνοιξε καινούργιο παράλληλο κεφάλαιο στη δουλειά μου. Βρήκα μια ουσία και μια απλότητα μέσα της. Σαν την ζωή, σε φέρνει στο τώρα, μαθαίνεις να ακούς και να αισθάνεσαι την φωτιά και η ροή της σου δημιουργεί ρυθμό…
